تست غیر مخرب نقش ویژه‌ای در انواع بازرسی دارد و در بسیاری از بازرسی‌های صنعتی از انواع این تست استفاده می‌شود. پیشرفت روز افزون تکنولوژی و صنعت در کنار نیاز به سرعت ساخت بالا برای باقی ماندن در بازار رقابتی کنونی نیز باعث اهمیت بسیار زیاد آزمونهای غیر مخرب شده است. در این مقاله از فولادینو تلاش می‌کنیم تا شما را با بازرسی غیر مخرب و انواع آن بیشتر آشنا کنیم پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
فهرست این مطلب
تست غیر مخرب یا NDT چیست؟
تست غیر مخرب (Non-Destructive Testing) بر اساس انجمن آزمونهای غیر مخرب ایالات متحده (ASNT) به شرح زیر تعریف می‌شود:
روش‌های آزمونی که یک قطعه، ماده یا سیستم را بدون آسیب رساندن به سودمندی آن در آینده، مورد بررسی یا بازرسی قرار می‌دهد و این سوال را مطرح می‌کنند که چه چیزی در رابطه با این قطعه، ماده یا سیستم اشتباه است.
تست مخرب و غیر مخرب
همان‌طور که از نام این تست مشخص است، در تست‌های غیر مخرب، تخریب یا آسیبی به قطعه در هنگام آزمون و یا آماده سازی نمونه برای آزمون، وارد نمی‌شود اما در تست‌های مخرب (DT) نظیر تست کشش، خمش، برش و خستگی، اینگونه نیست و نمونه پس از انجام آزمون، غیر قابل استفاده خواهد بود.
استاندارد تست‌های غیر مخرب
تست‌های غیر مخرب برای بررسی موارد مختلف و انواع بازرسی‌ها در صنایع گوناگون به کار می‌روند. این تست‌ها با توجه به اهمیتی که در ایجاد ایمنی و نگهداری از تاسیسات دارند بسیار مهم هستند؛ از این رو هر یک از کشورها استاندارد و قوانینی را درباره این آزمون‌ها وضع کرده‌اند که شرکت‌های مختلف را مجبور به رعایت و استفاده از این استانداردها در هنگام اجرای تست می‌کنند. در ادامه برخی از استانداردهای تست‌های غیر مخرب را معرفی می‌کنیم:
- ASNT (انجمن آمریکایی برای آزمایش‌های غیر مخرب)
- COFREND (کمیته فرانسوی برای مطالعات تست غیر مخرب)
- گروه CSA (انجمن استانداردهای کانادا)
- CGSB (هیئت استانداردهای عمومی کانادا)
- API (موسسه نفت آمریکا)
- ASME (انجمن مهندسین مکانیک آمریکا)
- ASTM (انجمن تست و مواد آمریکا)
اهداف بازرسی غیر مخرب (NDT)
از جمله اهداف انجام آزمون غیر مخرب (NDT) می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تضمین یکپارچگی یا قابلیت اطمینان یک محصول
- جلوگیری از حوادث احتمالی و نجات جان انسان‌ها
- تامین رضایت مشتری
- کمک به طراحی محصول
- کنترل فرآیند و کاهش هزینه‌های تولید
- حفظ سطح کیفیت یکنواخت
با نگاهی کلی به موارد ذکر شده، اهمیت انجام این آزمون‌ها به راحتی قابل لمس است.
علل رشد سریع پذیرش آزمونهای غیر مخرب (NDT)
علاوه بر موارد فوق الذکر، از جمله دلایلی که منجر به پذیرش بسیار زیاد این آزمون شده است شامل موارد زیر می‌شود:
- پیچیدگی روزافزون ماشین آلات مدرن
- افزایش تقاضا برای ماشین‌های جدید
- نیازهای مهندسی برای مواد سالم‌تر
- تقاضای عمومی برای ایمنی بیشتر
- بالا رفتن هزینه‌های از کار افتادگی
- مسئولیت‌های بیشتر پرسنل تولید و بازرسان
کاربردهای تست غیر مخرب (NDT)
از جمله مهمترین کاربردهای تست غیر مخرب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بازرسی قطعات فورج و ریخته‌گری
- اتصالات جوش‌کاری و لحیم‌کاری
- بررسی قطعات تولید شده به روش متالورژی پودر
- بررسی تیرها، سیم‌ها و لقمه‌های فولادی
- ارزیابی محصولات به شکل مقاطع توخالی نظیر لوله
- اتصالات چسبی
انواع تست‌های غیر مخرب (NDT)
آزمونهای متعددی برای بررسی کیفی و کمی قطعات وجود دارد اما می‌توان آن‌ها را در سه زیر گروه اصلی زیر تقسیم بندی کرد:
- آزمون چشمی (Visual Test)
این روش از جمله قدیمی‌ترین روش‌های بازرسی است و به نوعی، اولین گام در بررسی کیفیت قطعات، ظاهر جوش‌ها و خوردگی‌های سطحی است. برای انجام این نوع بررسی از ذره‌بین، بورسکوپ، آینه، میکروسکوپ نوری و دوربین‌های عکاسی و فیلم‌برداری استفاده می‌شود و به وسیله این تجهیزات، امکان بازرسی سطوح داخلی لوله‌ها و اتصال جوش آن‌ها، قسمت‌های داخلی موتور‌ها، داخل حفره‌ها و کانال‌هایی که مستقیما قابل رویت نیستند، فراهم می‌آید.
- آزمون نشتی (Leak Testing)
این روش، بسیار ساده و قدیمی است و روشی بدون محدودیت جنس ماده و شکل هندسی قطعه است. از جمله روش‌های آزمون نشتی، می‌توان به آزمون غوطه وری، تکنیک کف صابون و استفاده از مایع نافذ اشاره کرد. اساس کار این روش بر مبنای اندازه‌گیری میزان نشت گاز یا سیال عبوری از مقطع مورد ارزیابی است. این تکنیک از جمله پرکاربردترین تکنیک‌های تشخیص نشتی در لوله‌های انتقال سیالات مختلف نظیر نفت و فرآورده‌های نفتی به شمار می‌آید.
- آزمون ذره مغناطیسی (Magnetic Test)
این آزمون، روشی غیر مخرب به منظور تعیین مکان ناپیوستگی‌های سطحی و زیر سطحی در مواد فرو مغناطیسی بوده و مکانیزم کلی این روش به شرح زیر است:
- مغناطیسی نمودن قطعه مورد بررسی
- تشکیل میدان نشتی در سطح قطعه یا بالای قطعه
- یافتن میدان نشتی توسط ذرات فرو مغناطیسی ریز با توزیع مناسب روی سطح و تجمع آن‌ها در محل نشتی و تشکیل یک نمای کلی از ناپیوستگی
علاوه بر تست‌های گفته شده، آزمون یا تست‌های دیگری هم در دسته آزمونهای غیر مخرب قرار می‌گیرند که عبارتند از:
- تست مایع نافذ (Penetrant Testing)
- تست رادیوگرافی (Radiographic Test)
- تست جریان گردابی (Eddy Current Tes)
- تست التراسونیک (Ultrasonic Test)
- تست آکوستیک امیشن (Acoustic Emission)
- تست ترمو گرافی (IR)
- تست موج هدایت شونده (Guided Wave Testing)
لازم به ذکر است که تمامی روش‌های ذکر شده در بالا با خطاهایی همراه خواهند بود. به همین منظور در صورت امکان از سطح مورد ارزیابی با دو یا چند تکنیک مختلف تست غیر مخرب گرفته می‌شود. اگر نتایج نهایی تست‌های انجام شده موید یکدیگر باشند، تست انجام شده قابلیت گزارش را خواهد داشت. در غیر این صورت، بررسی‌ها باید مجددا انجام شود.
منبع: Sciencedirect